ERKEK İNFERTİLİTESİNDE İLK DEĞERLENDİRME SPERMİOGRAMLA BAŞLAR

Çocuk sahibi olmak, her isteyen çiftin en doğal hakkıdır. Günümüz koşulları çiftlerin bebek sahibi olmasını bazen biraz ertelemesine neden olabilir. Artık bir düzen kurulup da sıra çocuk sahibi olmaya geldiğinde, bir uzman görüşüne başvurulur. İşte o zaman hiç hesapta olamayan durumlar, çiftin kendi durumlarını tam anlayamamalarına neden oluyor.

Bundan 10-15 yıl önce kısırlığın sadece kadına has bir durum olduğu kabul edilirken, infertilite konusunda bilginin artmasıyla erkeğin önemini gözler önüne sermiştir. Çocuğu olmadığı için ya da istenen cinsiyette çocuğa sahip olunamadığı için sorumlu tutulan kadın, artık biraz olsun sorumluluğu kocasıyla paylaştığının farkında.

Yapılan araştırmalar göstermiştir ki çocuğu olmayan çiftlerin %30 u kadına bağlı nedenlerle, %30 u sadece erkeğe bağlı nedenlerle, %20 si hem kadında hem de erkekte olan nedenlerle, %20 si de hiçbir neden bulunmaksızın infertilite, kadın hastalıkları ve üroloji doktorlarının kapısını çalıyor.

Yavaş yavaş değişmekle birlikte hala, çocuk isteyen çiftlerde önce kadın doktora gidiyor, testler yaptırıyor. Kadındaki testler normal çıktıktan sonra erkeği doktora gitmeye ikna ediyor. Halbuki burada vurgulanması gereken, ortada bebek sahibi olamamakla ilgili bir sorun varsa, bu çiftin her ikisini de ilgilendiren bir durum olduğu için, ön görüşme ve bilgi almaya koca ile beraber gitmek, doktorun söylediklerini erkeğin de duyması, tedaviye etkin katılması çok önemlidir.

Erkekten istediğimiz ilk test spermiogramdır. Uygun cinsel perhiz süresi sonunda verilen spermiogramda spermin sayı, hareketlilik ve morfoloji dediğimiz yapısal özelliklerini değerlendiririz. Bu değerlerdeki değişiklikler bize uygun olan tedavi konusunda yol gösterici olur. Yapılan bilimsel çalışmalar göstermiştir ki, bir erkek her hafta spermiogram yaptırsa, bahsedilen sperm değerlerinde ciddi dalgalanmalar görülebilir. Bu nedenle erkeği değerlendirirken, sperm değerlerinde normalin dışında değişiklikler gösteriyorsa ,3 ay sonra ikinci bir spermiogram testi yaptırmak, her ikisinin sonucuna göre bir karara varmak daha doğru olur. Çiftlere genellikle bu üç aylık süre fazla uzun gelmekte ama sperm döngüsünün üç ayda tamamlanması nedeniyle de önemli bir konudur. Buradaki tek istisna azospermi dediğimiz menide hiç sperm hücresi görülmemesi durumudur. İkinci önemli konu spermiogram testinin yapıldığı koşullardır. Tuvalette alelacele verilen spermiogramlarda beklenenden kötü değerler görülebilir. Tükürük veya sabun gibi kayganlaştırmak için kullanılan yöntemlerin de spermleri öldürdüğünü, hareketsizleştirdiğini de biliyoruz. Spermiogramın, bu amaçla özel olarak ayrılmış, içerden ve dışardan ses izolasyonu yapılmış, hijyenik, video-dergi gibi görsellerin kullanılabileceği, içinde duş bulunan bir odada verilmesi, veren kişi üzerindeki psikolojik baskıları azalttığı için hem daha kolay hem de daha sağlıklı bir test verme sürecine olanak sağlar. Üçüncü ve en önemli konu ise spermin uygun koşullarda ve bu konuda eğitimli kişiler tarafından değerlendirilmesidir. Steril kaba verilen meni (ejakulat) laboratuara uygun sürede ulaştırılıp, işleme alınmalıdır. Spermiogram, sonucu itibari ile çifte uygulayacağımız yöntemi seçmemizi sağlayacağı için doğru değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu yüzden spermiogramların, tüp bebek merkezlerinde, sadece sperm ve embriyolarla ilgilenen embriyolog ve biyologlar tarafından yapılmasını tavsiye ediyoruz. Güncellenmiş bilgiler ışığında yapılan spermiogram testi bizim için daha değerli bilgiler vermektedir.

Sperm üretimini bozan durumlar neler diye bakacak olursak; ilk olarak hormonal bozukluklar aklımıza gelir. Sperm üretimini beyinden salgılanan FSH, LH adlı hormonlar uyarır. Hipogonadotropik hipogonadizm, Kallmann sendromu, izole LH eksikliği gibi durumlarda, bu hormonların düzensiz salgılanması sperm üretimini olumsuz etkiler. Troid bezinin çalışmasını düzenleyen TSH hormon seviyelerindeki yükselme ve düşüşler de infertilitede rol oynayabilir. Erkekte prolaktin hormon yükseklikleri de hormonal sebepler arasında yer alabilir.

İnmemiş testis

Anne karnındayken karın içinde bulunan testisler doğuma yakın dönemde skrotum denen torbalar iner. Doğum sonrası erkek bebekte 1 yıl içinde testiler skrotuma inmediyse ileriki dönemlerde sperm yapımının olumsuz etkilenmemesi için cerrahi müdahale ile indirilmesi gerekir. İndirilmediği takdirde, testisler sperm üretimi bozularak infertiliteye ve bunun yanında uzun süre karın içindeki yüksek ısıya maruz kalmak, testis kanserine bile neden olabilir.

Enfeksiyon

Üreme organlarında kabakulak, bel soğukluğu (gonore), tüberküloz ve klamidya gibi enfeksiyonlar üreme kanallarında tıkanmaya hatta sperm üretiminde bozulmaya neden olabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar özellikle sperm kalitesini olumsuz etkilediğinden erken tanı ve tedavi önemlidir.

Testis Tümörleri

Testis tümörlerinin radyoterapi ve kemoterapi ile tedavisi sonrası sperm değerleri önemli oranda etkilenir. Bu gibi durumlarda tedavi öncesi spermin dondurularak saklanması uygun bir yöntemdir.

Testis Travmaları

Testis bölgesine olan yaralanma ve kazalar infertilite nedeni olabilir.

Kasık bölgesine uygulanan operasyonlar, onarımlar da erkekte infertilteye sebep olabilirler.

Genetik faktörler

Klineferter sendromu (47 XXY) ve kistik fibrozis gibi genetik hastalıklar infertilite nedeni olabilir.

Sistemik Hastalıklar

Karaciğer böbrek hastalıklarında hormonların dengesizliğine bağlı olarak sperm yapımı etkilenebilir. Diyabet ( şeker hastalığı), hipertansiyon( yüksek tansiyon) infertilite nedeni olabilir. Sinir sistemine ait bozukluklar ereksiyon (sertleşme), ejakülasyon (boşalma) problemlerine yol açarak infertilite ile sonuçlanabilir.

Bazı sistemik hastalıkların tedavisi için kullanılan ilaçlar da sperm üretimini geçici veya kalıcı olarak etkileyebilir( simetidine, sprinolakton, nitrofuranlar, sulfasalazin,eritromisin, tetrasiklin, alfa blokörler, fentolamin, metildopa,, guanetidin, rezerpin vb). Vücut geliştirme sporu ile uğraşanların kullandıkları anabolizan steroidler de infertilite nedeni olabilen ilaçlardır.

Varikosel

Testisi besleyen damarların genişlemesine varikosel adı verilir. Erkeklerin yaklaşık %15’inde görülür. Kan akımındaki yavaşlamanın testis ısısında artışa nadiren hormonlarda da değişiklik yaparak infertiliteye neden olabileceği düşünülüyor. Fakat her varikoseli olan erkeğin infertil olacağı anlamına gelemez. Daha önce partnerini gebe bırakmış erkeklerin %20 sinde varikosel tespit edilmiştir.

Varikosel sol tarafta daha sık görülür. Tanısı ultrasonografi ve muayene ile konulur. Cerrahi tedavi infertilite başka bir sebebinin bulunamadığı veya ağrıya neden olduğu durumlarda önerilir.

Sigara, alkol, bağımlılık yapan maddeler de erkekte infertilite nedenleri arasında sayılmaktadır.

Sauna, sıcak su banyoları, ısıtmalı koltuklar, elektrikli battaniyeler testis bölgesinde ısı artışına neden olarak sperm yapımını olumsuz etkileyebilir.