Çene Eklemi (TemporoMandibular Eklem – TME) Sorunları

Çene Eklemi , başımız ile alt çene arasında bulunan (Mandibula) arasındaki bir eklem olup vücudun çift başlı tek eklemidir .Çiğneme, yutma , konuşma ve diğer ağzın açılıp kapanması ile gerçekleştirilen bu bölgeye ait hemen tüm fonksiyonları bu eklemin hareketi ile meydana gelir. Eklemin hareketi ise tüm bu bölgeye ait kasların alt çeneyi açıp kapatması yani bu kasların kasılması ve gevşemesi sonucu oluşur .  Bazı fonksiyonlarda eklem bölgesine yük binmemesine karşın , çiğneme veya yutkunma gibi fonksiyonlar ile , diş sıkması , diş gıcırdatma gibi refleks hareketlerde eklem bölgesine aşırı yükler biner. Bu esnada çeneyi açıp kapayan kaslar ile bu kasların diğer uçlarının bağlı olduğu kemik ve diğer kas yapıları da bu hareketlere katkıda bulunurlar. Bu yüzden örneğin yutkunma gibi basit gözüken bir fonksiyonda bile çeneyi açıp kapayan kaslar , başın dik durmasını sağlayan boyun ve omuz bölgesi kaslar ve hatta sırt kasları bile aktif olarak olaya katılırlar(Res.1)
 
Res-1 : Yutkunma esnasında tüm çene kasları , baş boyun ve sırt kasları da etkilenir.
Yutkunma hareketi esnasında sağ ve sol taraftaki kasların refleks olarak simetrik çalışma istekleri varken  , çiğneme işlemi çok daha karmaşık bir kas organizasyonu ve hareketini gerektirir. Çiğneme yapılan tarafa bağlı olarak bir çok kasın daha fazla kasılması diğer kasların ise gevşemesi veya göreceli olarak daha az kasılması söz konusudur. Yutkunma hareketi de çiğneme hareketi sonrası geleceğinden kompleks ve tümbölgeye etkileyen bir hareketlilik söz konusudur. Tüm bu sistemin her hangi bir yerindeki aksaklık tüm sistemi etkiler. Kasların bilinçli ve refleks olarak koordineli oluşan bu hareketleri yapması esnasında, baş ve boyun bölgesindeki kıkırdak ve kemik yapılar ile ağzın kapanması esnasında alt ve üst dişlerin birbirleri ile olan ilişkileri çok önemlidir. Alt ve üst dişlerin çiğneme esnasında birbirleri üzerine kapanmaları esnasında tüm sistemlerin ve diş yüzeylerinin mutlak uyumlu olmaları gerekir. Özellikle diş yüzeylerinde minik bile olsa oluşabilecek düzensizlikler sistemin alışılagelmiş hareketinin de değişmesine yola açacaktır. Düzensizliğin sürmesi ise baş ve boyun bölgesindeki kaslarda ağrılara, kas spazmlarına, daha da ilerlemesi halinde çene ekleminin iç yapısının bozulmasına neden olabilecektir. Eklemin bozulmasının en önemli belirtisi de eklem bölgesinde ses ve ağrı oluşmasıdır. Günümüzde artık eklem içerisinde bozukluk olup olmadığını varsa derecesini bu belirtiler olmasa dahi 3-4 dakika içerisinde her hangi bir röntgen incelemesine gerek kalmadan JVA dediğimiz bir cihazla kolayca tespit edebilmekteyiz(Bkz. Res.2)
 
Çene eklemi bölgesinde oluşan ağrı ve spazm gibi kişiye rahatszılık veren durumlar doğrudan çene eklemi içerisinde olmasa bile bu yüzden kısaca TME rahatsızlıkları adıyla anılır . Bu tip baş boyun bozukluklarının rahatsızlığında aşağıdaki gibi belirtiler ortaya çıkabilir ;
1.    Çene eklemi (TME) bölgesinde ağrı,
2.     Ağız açmada zorluk : ön alt-üst dişler arasında ortalama 35-40 mm olan açıklık bazan 8-9 mm’ye kadar düşmektedir (Res.3)
 
Res.3 : TME rahatsızlıklarında ağız açmada kısıtlılık söz konusu olabilmektedir.
3.    Migren tipi baş ağrıları
4.    Kulak çınlaması , bazan işitme kaybı
5.    Ağzın açma kapama hareketi esnasında çene eklemlerinde tok ses ve tıkırtı ,
6.    Dişlerini sürekli gıcırdatma ve sıkma (Bruksizm) isteği
7.    Baş-Boyun ve sırt ağrıları
8.    Kapanış bozukluklarından sonra dişlerin diş eti ile birleşen boyun bölgelerinde erimeler (Res.4)
 
Res.4 : Köpek dişinin diş eti ile birleştiği yerde oluşan çukur şeklindeki erime o dişe gelen aşırı yanlış basıncın sonucudur. Eskiden bu gibi erimeler yanlış diş fırçalamaya bağlanırken günümüzde artık bunların hatalı basınçların etkisiyle oluştuğu bilinmekte ve TME kliniklerinde T-Scan analizi yapılarak ilerlemesi önlenebilmektedir. Bu gibi erimelerde yapılan dolgular da hatalı basınçlar düzeltilmezse hemen düşmektedir.
Yukarıda maddeler halinde anlatılan belirtiler kişinin stres düzeyi arttıkça daha da kolay ortaya çıkmakta ve artmaktadır. Çiğneme sistemindeki alışılmış durumların değişmesi sistemi zorlamakta, kişideki stress düzeyiyle de bağlantılı olarak hızlı veya geç olarak ortaya çıkmaktadır. Fonksiyonların peryodik hareketlerinde dönüşüm noktası dişlerin birbirleri üzerine basmalarıdır. Yutkunmanın son noktası alt ve üst dişlerin birbirleri üzerinde basmalarıdır, çğnemenin kapanma fazının bitmesi alt-üst dişlerin birbirleri üzerine basması ile son bulur, çiğneme işlemi açma fazına geçer. Dolayısı ile dişlerin birbirleri üzerindeki kapanma olayı son derece önemlidir. Kapanıştaki bir düzensizlik tüm fonksiyonun bozulması , kasların çalışma dengesinin değişmesine , alışılmışın dışında kasılmalara ve bü yüzden de ağrıların ortaya çıkmasına neden olabilecektir. Dişlerin kapanışı ile ilgili bozukluklar ise bir çok nedenle ortaya çıkabilir ; bir dişin çekilmesi , yirmi yaş dişlerinin çıkmaya başlaması, yüksek bir diş dolgusu , veya yeni bir yüksek kuron kaplama dişlerin kapanış dengesinin değişmesine ve kas sisteminin fonksiyonel bozukluğuna yol açabilecektir (Res.5).




Günümüzde artık ortodontik diş tedavilerinin hemen sonrasında mutlaka dişlerin kapanış dengesine bakıp varsa düzensizliğin ortadan kaldırılması için ayrı bir prosedür uygulamaktayız. T-Scan bilgisayarlı oklüzyon analizi dediğimiz bu işlemle hastanın alt üst dişlerinin kapanış dengesine bakmakta, varsa dengesizlik düzeltilebilmektedir (Res.-6a ve Res.6b)
 
Res.-6a : Hastaya kağıt inceliğindeki bir sensör ısırttırılarak ağzını sıkıca kapaması söylenir .
 
 
Res.-6b : Sonuçlar yukarıdaki gibi görülür. Pembe çubuklar, aşırı basınçlardır ve düzeltilmeleri gerekir.

Günümüzde halen yaygın olarak kullanılan ve gece plağı (oklüzal splint) diye bilinen koruyucuların uzun süre kullanımı ise çoğu kez durumu daha da ağırlaştırmaktadır . Yukarıda söz konusu edilen     T-Scan III oklüzyon analiz yöntemi ile dişlerin kapanış analizi yapılarak bu tip rahatsızlıklar başarılı bir şekilde düzeltilebilmektedir .T-Scan Oklüzyon analizi ile erken temasların yeri süresi ve hangisinin daha önce hangisinin daha sonra olduğu bilgisi ile diş başına düşen basınç miktarlarını görmek mümkündür (Res.-6b)
TME Bozuklukları kliniğimze gelen hastalarda JVA ve T-Scan analizlerinin dışında çiğneme kaslarının aktiviteleri ölçümlenebilmekte (Res.7)  (EMG Analizi ) ve çiğneme analizleri (Res.8) de yapılabilmektedir.